เทศน์มหาชาติวัดโพธิ์

• 

รายละเอียด

หมวด: บทความ

เผยแพร่เมื่อ วันพฤหัสบดี, 05 กันยายน 2556 23:26

เขียนโดย manop

ฮิต: 10578

 

เทศน์มหาชาติวัดโพธิ์

                การเทศน์มหาชาติ ณ วัดโพธิ์นั้นไม่ทราบแน่ชัดว่ามีมาตั้งแต่เมื่อใด แต่ตามที่ปรากฏหลักฐานในสมัยรัตนโกสินทร์นั้น พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดให้จัดขึ้นในรัชสมัยของพระองค์ ๒ ครั้ง

ครั้งแรก เมื่อปีฉลู พ.ศ.๒๓๔๘ แต่ไม่พบรายละเอียดในจดหมายเหตุ หลักฐานที่พอจะนำมากล่าวได้ในที่นี้ เป็นหลักฐานที่ปรากฏในประชุมจารึกวัดพระเชตุพน ในพระวิหารทิศพระโลกนาถมุขหลัง ว่าด้วยเรื่องทรงสร้างวัดพระเชตุพนครั้งรัชกาลที่ ๑ ซึ่งกล่าวถึงการพระราชกุศลที่ทรงสร้างอันเกี่ยวข้องกับสัตสดกมหาทานในมหาเวสสันดรชาดกความว่า

“เปนพระราชทรัพย์ทิ้งทานต้นกรรมพฤกษ์ฉลากพิกัดค่าพระราชบุตรีภาคีไนยราชและพระนางสนมราชกุญชรอัศดรนาวาฉลากละห้าชั่งสี่ชั่งสองชั่งเป็นเงินสามร้อยสามสิบแปดชั่ง เงินใส่ผลมะนาวร้อยหกสิบแปดชั่งเข้ากันทิ้งทานห้าร้อยหกชั่งคิดทั้งเงินค่าผ้าทรงพระดอกไม้บูชาเลี้ยงพระสงฆ์ กระจาดและโรงฉ้อทานเครื่องไทยทาน”

จะเห็นได้ว่าการพระราชกุศลครั้งนี้สอดคล้องกับการจัดเทศน์มหาชาติครั้งแรกในรัชกาลที่ ๑ และน่าจะมีเทศน์มหาชาติครั้งนี้ที่วัดพระเชตุพนเป็นการฉลองวัด

ต่อมาครั้งที่ ๒ โปรดให้จัดขึ้นเมื่อ พ.ศ.๒๓๕๐ มีจดหมายเหตุปรากฏเป็นหลักฐานบอกให้ทราบถึงการมีเทศน์มหาชาติ โดยมีรายนามและรายพระนามของพระผู้เทศน์และผู้รับเป็นเจ้าภาพแต่ละกัณฑ์ไว้ด้วย ดังความในประกาศเรื่องบำเพ็ญพระราชกุศลเทศน์มหาชาติในรัชกาลที่ ๑ ดังนี้

ประกาศเรื่องบำเพ็ญพระราชกุศลเทศน์มหาชาติ

ในรัชกาลที่ ๑

                   “สมเด็จบรมธรรมฤกมหาราชาธิราช     บรมนารถบรมบพิตรสิทธิบุริโสดมบรม

                   ราชศรัทธินทรีย์ ศรีศุภธรรมสัมปยุตกุศเลศวิเศษพิศาล โวทานธำรงค์ทรงทศพิธ

                   ราชธรรมอนันตคุณพิบุลขันติจิรถีติกาล     สมณพรหมวิหารมหาบุเรจาริกธรรม

                   สัมภารา ดิเรกศรัทธามหาศาสนูปถัมภก ยกพระธรรมเตปิฏกาสังคายนาปริยัติ

                   อัตตนิยาตสรณาคมธเรษ โลกเชฐมกุฏสมมุติเทวา บรมสามิกิศเรศเศวตกุญชร

                   บวรอัฐทัศคชานาเนก เอกมงคลสากลฤทธิ กฤดิเดชาจลาวณาไสย ในพระพุทธ

                   การกธรรม คัมภีร์วิสุทธิสยัมพุทธโพธิญาณ สมเด็จพระพุทธเจ้าอยู่หัวเสด็จผ่าน

                   พิภพ กรุงเทพทวาราวดีศรีอยุธยามหาดิลกภพนพรัตนราชธานีบุรีรมย์อุดมมหา

                   สถาน เสด็จออกพระที่นั่งบุษบก มาลามหาจักรพรรดิพิมาน พร้อมด้วยสมเด็จ

                   พระอัครราชโอรสาพระภาคิไนยราช   สมุหมาตยามนตรีกระวีชาติราชประโรหิต

                  โหราจารย์เฝ้าพระบาทบงกชมาศ ทรงพระราชจินดามยญาณ จะทรงพระราช

                   อุทิศอัครมหาบูชาวรามิศวิจิตรอัศจรรย์   แก่พระมหาเวสสันตรชาดก   อันเป็น

                   อัครมหาชาดกเบื้องปลายใกล้พระบรมราชาภิเษกสมโพธิญาณ   จึงมีพระราช

                   บริหารดำรัสเหนือเกล้าฯ สั่งสมเด็จพระอัครราโชรส     และสมเด็จพระอัครราช

                   นัดดา พระบรมวงศานุวงศ์ทั้งปวงให้แจกรับปันซึ่งกัณฑ์พระมหาชาติ

                                ฝ่ายล้นเกล้าฯกรมพระราชวังบวรฯ(คือพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้า

                   นภาลัย)รับกัณฑ์ทศพร สมเด็จพระสังฆราช(สุก) วัดมหาธาตุ สำแดง กับกัณฑ์

                   นครกัณฑ์ พระพนรัตน์(แก้ว) วัดพระเชตุพน สำแดงเข้ากันเป็น ๒ กัณฑ์

                                สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนเสนานุรักษ์ (กรมพระราชวังบวรฯ

                   รัชกาลที่ ๒) รับกัณฑ์หิมพานต์ พระพรหมมุนี(อาจ) วัดสระเกศ สำแดง

                                สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้าอไภยธิเบศ รับกัณฑ์ทานกัณฑ์ พระราช

                   มุนี วัดมหาธาตุ สำแดง

                                สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้าเกต   รับกัณฑ์วนประเวศน์   พระธรรม

                   เจดีย์ วัดสุวรรณธาราม สำแดง

                                เจ้าจอมฝ่ายใน(คุณเสือ) รับกัณฑ์ชูชก พระเทพมุนีวัดสังขจาย สำแดง^(๑)

                                พระเจ้าหลานเธอ   พระองค์เจ้าปาน   พระองค์เจ้าบัว   พระองค์เจ้าฉิม

                   พระราชโอรสพระราชวังบวรสถานพิมุข ๓ พระองค์รับกัณฑ์จุลพน พระองค์เจ้า

                   ประถมวงศ์ราชโอรสพระราชวังบวรสถานพิมุข ที่ทรงผนวชอยู่วัดระฆัง สำแดง

                                พระเจ้าหลานเธอ กรมขุนสุนทรภูเบศ รับกัณฑ์มหาพน พระมหากลิ่น^(๒)

                   วัดราชสิทธาราม สำแดง

                                สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ   เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา   รับกัณฑ์กุมาร

                   บรรพ พระมหามี วัดระฆัง สำแดง

                                พระองค์เจ้า กรมหมื่นนรินทรพิทักษ์   รับกัณฑ์มัทรี   พระมหาเกตุ   วัด

                   สุวรรณธาราม สำแดง

                                พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าอรุโณทัย (ต่อมาเป็นกรมพระราชวังบวรมหา

                   ศักดิพลเสพย์ ในรัชกาลที่ ๓) รับกัณฑ์สักกบรรพ   พระญาณสมโพธิ   วัดกลาง

                   สำแดง

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

                   (๑) พระเทพมุนี รูปนี้กระมังที่เป็นผู้แต่งมหาชาติกลอนเทศน์กัณฑ์ชูชกที่ว่าสำนวนของสำนักวัดสังข์กระจาย

                   (๒) พระมหากลิ่น นี้เข้าใจว่า ต่อมาได้เป็นพระราชาคณะที่พระเทพโมลี ผู้แต่งมหาชาติกัณฑ์มหาพน ซึ่งเป็นเหตุให้สมเด็จกรมพระปรมานุชิตชิโนรสไม่ทรงแต่งมหาชาติกัณฑ์มหาพน เพราะทรงยอมว่าจะแต่งให้ดีกว่าพระเทพโมลี (กลิ่น) ไม่ได้

                                พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าอภัยทัต รับกัณฑ์มหาราชบรรพ พระมหาปาน

                วัดระฆัง สำแดง

                                สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนพิทักษ์มนตรี   รับกัณฑ์ฉกษัตริย์

                   พระเทพโมลี(ด่อน) วัดหงส์ สำแดง

                                สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ สมเด็จพระเจ้าหลานเธอทุกพระองค์ที่เป็นเอกอัคร

                   ทานาธิบดี มีอารมณ์ผ่องใสในพระราชกุศลศรัทธาให้อลังการประดับขจิตบรรจง

                   ต่างๆกัน กระจาดชั้นต้นกว้าง ๕ วา ๕ ชั้น ๗ ชั้นบ้าง ระดับกันขึ้นไปสูง ๗ วาเศษ

                   มีกระจาดน้อยปากศอกหนึ่ง ต่างทรงจัดสรรเลือกล้วนเหล่าขาทนียะตัณฑุลาปูวา

                   ผลาหารอันประณีตบรรจงใส่ลงในกระทง     เหลือกระจาดกองสุมไว้เป็นอันมาก

                   แล้วยังผ้าสบงและผ้าขาวเนื้อดีประดับเป็นฉัตรธง   และจัดกลีบเป็นดอกมัดตร่ำ

                   ปักรายรอบกระจาดนับด้วยร้อยเป็นมหาวรามิสบูชา…

                         ในประกาศข้างต้นนั้นจะเห็นได้ว่า พระผู้เทศน์กัณฑ์นครกัณฑ์คือ ท่านเจ้าประคุณสมเด็จพระวันรัต(แก้ว) เจ้าอาวาสรูปแรกของวัดพระเชตุพน และตั้งแต่สมเด็จพระวันรัต(แก้ว) เป็นต้นมา กัณฑ์นครกัณฑ์ก็มีพระวัดพระเชตุพนเป็นผู้เทศน์ถวายมาโดยตลอด ทั้งยังถือว่าทำนองกัณฑ์นครกัณฑ์นั้นเป็นทำนองประจำของวัดพระเชตุพนด้วย ดังบทความของณัฐวุฒิ สุทธิสงครามที่กล่าวถึงการเทศน์มหาชาติกัณฑ์นครกัณฑ์ไว้ดังนี้

                                เทศน์มหาชาติ กัณฑ์นครกัณฑ์ ถวายตามธรรมเนียมสืบมาแต่รัชกาลก่อน

                   ตำนานการถวายเทศน์มหาชาติกัณฑ์นครกัณฑ์นั้น     ปรากฏว่าเมื่อครั้งแผ่นดิน

                   รัชกาลที่ ๑ กรุงรัตนโกสินทร์ สมเด็จพระวันรัตวัดพระเชตุพนซึ่งเป็นพระอาจารย์

                   ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตฯ     เป็นผู้ถวายเทศน์นครกัณฑ์

                   ถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก     เป็นการประจำตลอดมาจนสิ้น

                   รัชกาลที่ ๑ เมื่อสมเด็จพระวันรัตมรณภาพแล้ว ปรากฏว่าสมเด็จพระมหาสมณ

                   เจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรสได้ถวายเทศน์นครกัณฑ์ประจำพระองค์มาตั้งแต่

                   รัชกาลที่ ๒ ตลอดรัชกาลที่ ๓ มาจนถึงรัชกาลที่ ๔

                                เมื่อสมเด็จพระมหาสมณเจ้า     กรมพระปรมานุชิตชิโนรสสิ้นพระชนม์แล้ว

                   พระสาธุศีลสังวร(ควน)วัดพระเชตุพนซึ่งเคยเป็นฐานานุกรมของสมเด็จพระมหา

                   สมณเจ้าพระองค์นั้น ทำนองจะได้ทรงฝึกหัดไว้ จึงได้ถวายเทศน์นครกัณฑ์ประจำ

                   ตัวต่อมา แต่ในรัชกาลที่ ๔ จนถึงรัชกาลที่ ๕ เมื่อพระสาธุศีลสังวร(ควน) ถึงมรณ

                   ภาพแล้ว   จะมีผู้ใดอื่นเป็นประจำหรืออย่างไร หาทราบไม่   ปรากฏแต่ว่าพระครู

                   พจนโกศล(กัน)   ซึ่งเดิมเป็นพระครูพุทธรักษกิจ     ตำแหน่งเจ้าคณะอยู่เมือง

                   อ่างทองเป็นนักเทศน์มหาชาติ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์โปรด

                   พระองค์ทรงจำทำนองเทศน์นครกัณฑ์     อย่างของสมเด็จกรมพระปรมานุชิต

                   ชิโนรสได้ จึงทรงฝึกหัดพระครูพจนโกศล(กัน) แล้วให้เข้ามาถวายเทศน์ก็โปรด

                   จึงทรงตั้งเป็นพระครูพจนโกศล ให้เข้ามาอยู่วัดพระเชตุพน   ต่อมาเมื่อสมเด็จ

                   เจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์สิ้นพระชนม์แล้ว   พระครูพจนโกศล(กัน) ขอ

                   พระราชทานพระบรมราชานุญาตลาสิกขา     ดำรัสว่า   ทำนองนครกัณฑ์ของ

                   สมเด็จกรมพระปรมานุชิตชิโนรสจะสูญเสีย ให้พระครูพจนโกศล(กัน) หัดศิษย์

                   ขึ้นไว้แทนก่อนจึงจะพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาสิกขา พระครูพจน

                   โกศล(กัน) จึงหัดพระครูไกรสรวิลาศ(ด้วง) วัดพระเชตุพน   จนสามารถถวาย

                   เทศน์นครกัณฑ์ได้จึงลาสิกขา   พระครูไกรสรวิลาศ(ด้วง)   ก็ได้เลื่อนขึ้นเป็นที่

                   พระครูพจนโกศลต่อมา อยู่มาพระครูพจนโกศล(ด้วง) จะลาสิกขาบ้างก็โปรด

                   ให้หาตัวแทนเสียก่อน   ดังเช่นคราวพระครูพจนโกศล(กัน) จะลาสิกขา พระครู

                   พจนโกศล(ด้วง) จึงได้หัดพระครูอุดมสังวร(รุ่ง) วัดพระเชตุพน ให้ถวายเทศน์

                   นครกัณฑ์แทนตัวแล้วจึงได้ลาสิกขา   แต่ต่อจากนั้นมาจะเป็นอย่างไรไม่อาจจะ

                   ทราบได้         ทราบแต่ว่าในกาลต่อมาในวัดพระเชตุพนมีพระเทศน์นครกัณฑ์  

                   ทำนองสมเด็จกรมพระปรมานุชิตชิโนรสได้หลายรูป

                         จากบทความของณัฐวุฒิ สุทธิสงคราม เรื่องการเทศน์มหาชาติกัณฑ์นครกัณฑ์ของวัดพระเชตุพน ทำให้ผู้เขียนระลึกถึงหนังสือของกรมราชเลขานุการเมื่อ ร.ศ.๑๒๕ ซึ่งเป็นหนังสือเกี่ยวกับงานเทศน์มหาชาติณศาลาการเปรียญของวัดพระเชตุพนเมื่อพ.ศ.๒๔๕๐หรือร.ศ.๑๒๕ สมัยรัชกาลที่ ๕ ที่แสดงรายนามเจ้าภาพกัณฑ์เทศน์และถือว่างานนี้เป็นงานใหญ่เช่นกัน พระผู้เทศน์ซึ่งเป็นพระที่จำพรรษาอยู่ที่วัดพระเชตุพนทั้งสิ้น มีรายนามพระผู้เทศน์กัณฑ์นครกัณฑ์ ได้แก่พระมหาเชย เป็นองค์แสดง ห่างจากเทศน์มหาชาติอีกวันพระหนึ่งก็มีเทศน์สติปัฏฐานและอริยสัจ พระผู้เทศน์ทุกขสัจคือ พระมหาเผื่อน ต่อมาก็คือ สมเด็จพระวันรัต(เผื่อน) อธิบดีสงฆ์วัดพระเชตุพน องค์ที่ ๑๐ ดังหลักฐานจากหนังสือของกระทรวงโยธาธิการ ที่ ๗๘/๕๒๒๑ ลงวันที่ ๒๘ มกราคม รัตนโกสินทรศก ๑๒๕ ดังนี้

                         ผู้เขียนมาอยู่วัดพระเชตุพน กับพระเดชพระคุณพระวิสุทธาธิบดี อธิบดีสงฆ์องค์ที่ ๑๓ ซึ่งถือได้ว่าเป็นความโชคดีของผู้เขียน เนื่องจากพระเดชพระคุณพระวิสุทธาธิบดี(สง่า ปภสฺสโร ปธ.๘) อดีตอธิบดีสงฆ์วัดพระเชตุพน ซึ่งมีชีวิตอยู่มาถึง ๕ แผ่นดินนั้น ท่านรู้เรื่องการเทศน์มหาชาติในวัดพระเชตุพนเป็นอย่างดีท่านเล่าให้ฟังว่าวัดโพธิ์มีเทศน์มหาชาติทุกปีไม่เคยขาด เพราะตัวท่านเองสมัยเมื่อยังหนุ่มก็เป็นพระนักเทศน์มหาชาติอยู่ด้วยรูปหนึ่ง ท่านเทศน์มหาชาติได้หลายกัณฑ์ เช่น กัณฑ์ทานกัณฑ์ กัณฑ์มหาราช และกัณฑ์นครกัณฑ์ ยามเมื่อพระเดชพระคุณท่านอารมณ์ดี สบายใจวันไหน ท่านก็จะว่าแหล่ในมหาชาติให้ฟัง เสียงของพระเดชพระคุณท่านดีมาก มีพลังและฟังไพเราะ ที่กล่าวเช่นนี้เพราะผู้เขียนก็เป็นพระนักเทศน์มหาชาติเหมือนกัน จึงฟังเป็น ว่าการเทศน์มหาชาติที่ไพเราะนั้นมีลักษณะเสียงเป็นอย่างไร และนอกจากนี้ในขณะที่ท่านแหล่ให้ฟังนั้น ท่านมีเรื่องราวอะไรเกี่ยวกับเรื่องเทศน์มหาชาติในอดีตท่านก็จะเล่าให้ผู้เขียนฟัง ซึ่งถือว่าท่านได้สอนผู้เขียนไปในตัวด้วย

                         การที่ได้นำเรื่องของอดีตอธิบดีสงฆ์วัดพระเชตุพน มากล่าวแทรกไว้ตรงนี้ ก็เพื่อจะดำเนินเรื่องให้ปะติดปะต่อกันกับเรื่องพระเทศน์มหาชาติกัณฑ์นครกัณฑ์ซึ่งทำนองของกัณฑ์นี้เป็นทำนองเฉพาะของวัดพระเชตุพน ผู้เขียนเข้าใจว่าต่อจากพระครูอุดมสังวร(รุ่ง) ในกัณฑ์นครกัณฑ์นี้สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นพระมหาเชย ซึ่งต่อมาได้เลื่อนสมณศักดิ์เป็นท่านเจ้าคุณพระวิเชียรกวี(เชย) ถ้านับอายุนับ พ.ศ. อายุของท่านพระมหาเชยน่าจะไล่เลี่ยกับพระเดชพระคุณสมเด็จพระวันรัต(เผื่อน) อธิบดีสงฆ์องค์ที่ ๑๐ เพราะพระมหาเผื่อนหลังจากเทศน์ทุกขสัจคราวนั้นท่านก็ได้เลื่อนสมณศักดิ์เป็นเจ้าคุณชั้นสามัญในปีนั้น และต่อจากพระพระวิเชียรกวี(เชย)ก็น่าจะเป็นเจ้าคุณพระเทพเมธี (เจีย   เขมโก ปธ.๙) ซึ่งเป็นกัลยาณมิตรกับท่านเจ้าคุณอาจารย์ของผู้เขียน     มีความคุ้นเคยกันเป็นอย่างดี

                         ท่านเจ้าคุณอาจารย์เคยเล่าให้ฟังว่า ท่านเจ้าคุณเจีย เป็นพระที่มีความมั่นคง ใครจะมาขอหัดทำนองนครกัณฑ์จากท่าน ถ้าเป็นพระวัดอื่นท่านจะไม่ยอมหัดให้ มีอยู่ครั้งหนึ่ง สมเด็จพระสังฆราช(ปลด) ได้ส่งพระมาขอหัดทำนองนครกัณฑ์จากเจ้าคุณเจีย พระรูปนั้นมาอยู่หลายครั้งท่านก็ไม่ยอมหัดให้ ครั้งสุดท้ายท่านก็บอกกับพระที่จะมาหัดเทศน์ทำนองนครกัณฑ์จากท่านว่า ทำนองกัณฑ์นครกัณฑ์นี้เป็นทำนองประจำวัดโพธิ์ ไม่ถ่ายทอดให้กับพระวัดอื่น พระรูปนั้นจึงได้นำความไปเล่าถวายสมเด็จพระสังฆราช(ปลด) เล่ากันว่าพระองค์กริ้วมาก

                         ท่านเจ้าคุณอาจารย์กับท่านเจ้าคุณเจีย มีความคุ้นเคยกันเป็นอย่างยิ่งท่านเจ้าคุณอาจารย์จึงจำทำนองของกัณฑ์นครกัณฑ์ได้อย่างแม่นยำ เพราะฟังท่านเจ้าคุณเจียแหล่อยู่เป็นประจำ และท่านได้นำมาถ่ายทอดให้ผู้เขียนอีกทีหนึ่ง โดยให้ผู้เขียนฟังจากแถบบันทึกเสียงของท่านเจ้าคุณเจีย เสร็จแล้วท่านเจ้าคุณอาจารย์ก็จะแนะนำให้อีกทีหนึ่ง มีคนสงสัยว่าผู้เขียนมาอยู่กับเจ้าคุณอาจารย์ได้อย่างไรเหตุผลก็เพราะว่าหลานท่านเจ้าคุณเจีย คือ คุณโยมยายเจริญ ตันประยูร(ถึงแก่กรรมแล้ว) ได้นำมาฝากไว้ เจ้าคุณอาจารย์จึงรับผู้เขียนให้อยู่วัดพระเชตุพน ท่านเจ้าคุณพระเทพเมธี(เจีย เขมโก ปธ.๙) มีลูกศิษย์อยู่รูปหนึ่ง ตอนผู้เขียนมาอยู่วัดพระเชตุพนใหม่ๆ ท่านเจ้าคุณอาจารย์ก็แนะนำให้รู้จัก ว่าพระครูภาวนาวิจารย์(มรณภาพแล้ว)เป็นลูกศิษย์เจ้าคุณเจียว่าแหล่กัณฑ์นครกัณฑ์ดี ท่านพระครูภาวนาวิจารย์ได้รับยกย่องจากวงการนักเทศน์ และพระในวัดว่า ว่าทำนองนครกัณฑ์ได้เหมือนเจ้าคุณพระเทพเมธี(เจีย เขมโก ปธ.๙)ซึ่งเป็นอาจารย์ของท่านมาก

                         จากคำบอกเล่าของเจ้าคุณอาจารย์ว่า เมื่อ พ.ศ.๒๕๑๖ วัดพระเชตุพนได้จัดเทศน์มหาชาติใหญ่อีกครั้งหนึ่ง การเทศน์ครั้งนั้นถือว่าเป็นประวัติศาสตร์ เพราะกว่าจะนิมนต์พระเทศน์ให้ครบทั้ง ๑๓ กัณฑ์ได้ ต้องเลือกแล้วเลือกอีก พระที่จะมาเทศน์มหชาติในแต่ละกัณฑ์นั้นนอกจากจะเสียงดีและเทศน์เป็นแล้วยังไม่พอต้องมีกิริยามารยาทดีด้วย การจัดเทศน์ครั้งนั้นท่านเจ้าคุณอุบาลีคุณูปมาจารย์เป็นผู้จัดการและดูแลความเรียบร้อย พระนักเทศน์มหาชาติทั้ง ๑๓ องค์ เป็นนักเทศน์มหาชาติคุณภาพทั้งสิ้น ไม่มีรายการคุณขอมาเหมือนปัจจุบันนี้ พระนักเทศน์มหาชาติหนึ่งในนั้นก็มีพระครูภาวนาวิจารย์ศิษย์เจ้าคุณพระเทพเมธี(เจีย เขมโก ปธ.๙)เทศน์กัณฑ์นครกัณฑ์ด้วย การเทศน์ครั้งนั้นจัดเทศน์ที่ศาลาโพธิ์ลังกาข้างพระวิหารพระพุทธไสยาสน์

                         ที่ถือว่างานนั้นเป็นงานใหญ่ต้องคัดจัดสรรพระผู้เทศน์เป็นอย่างดี ก็เพราะการเทศน์มหาชาติครั้งนั้นสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้าจุฬาภรณ์วลัยลักษณ์ฯ เมื่อครั้งทรงศึกษาในระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายเสด็จมาทรงฟังเทศน์มหาชาติครั้งนั้นด้วย แต่หลักฐานทางเอกสารหาไม่พบ มีแต่คำบอกเล่าของเจ้าคุณอาจารย์เท่านั้น

                         อีกครั้งหนึ่งที่ท่านเจ้าคุณอาจารย์เล่าให้ฟังว่าเป็นการเทศน์มหาชาติที่ยิ่งใหญ่และไม่มีใครเหมือนเป็นที่ฮือฮาของวงการพระนักเทศน์มหาชาติเป็นอย่างมาก จำ พ.ศ.ไม่ได้ ท่านเจ้าคุณพระอุบาลีคุณูปมาจารย์จัดให้มีเทศน์มหาชาติซ้อน ๑๓ ธรรมมาสน์ โดยมีเจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์(วน) วัดอรุณฯ(มรณภาพแล้ว) เป็นประธานหรือเป็นผู้แจกบทในการเทศน์ วัดพระเชตุพนจัดเทศน์มหาชาติครั้งนั้นมีผู้คนสนใจกันมาก และก็น่าจะเป็นครั้งเดียวเท่านั้นที่ทำได้ เพราะต่อจากนั้นมายังไม่มีวัดไหนจัดได้อีกเลยอย่างมากที่เคยเห็นก็จัดเทศน์ได้แค่หกธรรมมาสน์เท่านั้น ส่วนวัดพระเชตุพนปัจจุบันนี้ก็กลับมาจัดเทศน์มหาชาติแบบเรียงกัณฑ์เหมือนเดิม เพื่อเป็นการรักษาต้นแบบและอนุรักษ์ธรรมเนียมทำนองการเทศน์มหาชาติแบบเก่าไว้ให้คนรุ่นใหม่ได้ศึกษา

                         อีกอย่างหนึ่ง วัดพระเชตุพนนี้เป็นที่มาของคัมภีร์ใบลาน ๑๓ ผูก ของเทศน์มหาชาติในปัจจุบัน ซึ่งเป็นที่ทราบกันดีอยู่แล้วว่าสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส อธิบดีสงฆ์ พระองค์ที่ ๒   ของวัดพระเชตุพน ซึ่งตอนนั้นพระองค์ทรงพระผนวชได้เพียง ๓ พรรษา พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงแต่งตั้งให้พระองค์เป็นอธิบดีสงฆ์ และในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ได้รับการสถาปนาให้เป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้า พระองค์ที่ ๗ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ด้วย

                         สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส ได้ทรงพระนิพนธ์มหาชาติไว้ถึง ๑๑ กัณฑ์ และเมื่อพระองค์ทรงเห็นว่าสำนวนของผู้อื่นแต่งไว้ดีแล้ว พระองค์ก็ยกของพระองค์ออก อันนี้นับว่าพระองค์เป็นปราชญ์โดยแท้ที่ยอมรับความคิดของคนอื่นว่าดีแล้ว ปัจจุบันนี้พระนักเทศน์โดยทั่วไปยังใช้สำนวนที่พระองค์ทรงพระนิพนธ์ไว้ถึง ๗ กัณฑ์ ได้แก่ กัณฑ์ทศพร หิมพานต์ วนปเวศ จุลพน สักกบรรพ ฉกษัตริย์ และนครกัณฑ์ ส่วนกัณฑ์มหาราชนั้น นักเรียนในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๖ หลักสูตร พ.ศ.๒๕๒๔(ฉบับปรับปรุง พ.ศ.๒๕๓๓)ใช้เป็นแบบเรียน โดยเฉพาะในแหล่ที่ ๑๓ ตอนจัดพล มีกลบทอยู่ถึง ๓ กลบทด้วยกันคือ กลบทยัติภังค์ กลบทกบเต้นสลักเพชรและกลบทนาคบริพันธ์ ซึ่งเป็นการใช้ภาษาได้อย่างวิเศษมาก สมแล้วที่องค์การยูเนสโก ยกย่องพระองค์ให้เป็นกวีเอกของโลก เมื่อปี พ.ศ.๒๕๓๓ ส่วนสำนวนของผู้อื่นที่นักวิชาการนำมาใช้อ้างอิงนั้นส่วนมากก็ยึดพระนิพนธ์ของพระองค์เป็นแนวทางทั้งสิ้นแต่ไม่ค่อยเป็นที่นิยมของผู้ฟังพระจึงไม่ได้นำมาเป็นแบบเทศน์ ปัจจุบันพระผู้เทศน์ก็มิได้นำบทพระนิพนธ์กัณฑ์มหาราชของพระองค์มาใช้เทศน์แต่อย่างใดอาจเป็นเพราะเทศน์ยากจึงใช้สำนวนของพระยาธรรมปรีชา(บุญ) พระนักเทศน์จะนำเนื้อความตอนต้นมาเทศน์ให้ญาติโยมฟังตั้งแต่แหล่ที่ ๒-๖ เนื้อความนอกนั้นก็ละไว้ ส่วนที่นักเรียนนำไปศึกษาในแบบเรียนนั้นเป็นเนื้อความตอนปลายซึ่งเป็นสำนวนของสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระปรมานุชิตชิโนรส

                         ส่วนคัมภีร์ใบลานทั้ง ๑๓ ผูกที่พระนักเทศน์มหาชาตินำมาใช้เป็นแบบเทศน์ในปัจจุบันนั้น   ท่านเจ้าคุณพระเทพเมธี (เจีย เขมโก ปธ.๙) เป็นผู้รวบรวมไว้     เมื่อครั้งยังเป็นพระวิสุทธิสมโพธิ์(เจีย เขมโก ปธ.๙) โดยได้ตรวจสอบชำระเป็นอย่างดีแล้ว มอบให้สำนักพิมพ์อักษรเจริญทัศน์พิมพ์ลงในใบลานสำหรับไว้อ่านเทศน์ ซึ่งใช้เทศน์ได้ทุกกัณฑ์ การคลาดเคลื่อนของเนื้อความมีน้อยมาก ส่วนของคนอื่นเนื้อความจะคลาดเคลื่อนมากและไม่สามารถนำมาเป็นแบบฝึกหัดเทศน์ได้ ด้วยเหตุนี้จึงขอนำมาเขียนไว้ในที่นี้เพื่อเป็นหลักฐานในการค้นคว้าสืบต่อไป