๑๓.กัณฑ์นครกัณฑ์ ๔๘ พระคาถา
- รายละเอียด
- หมวด: เทศน์มหาชาติ ๑๓ กัณฑ์
- เผยแพร่เมื่อ วันเสาร์, 31 สิงหาคม 2556 23:21
- เขียนโดย manop
- ฮิต: 4494
กัณฑ์นครกัณฑ์
โพธิสัตว์ตรัสฟังเฉลยไข บังคมทูลไท
ข้าแต่บพิตรบิดา
เดิมทีทวยหาญเสนา ทั่วทั้งพารา
คบคิดกันกราบทูลไท
พระองค์ทรงคิดเห็นไป ด้วยเสนาใน
พร้อมใจขับพรากจากจร
มาอยู่วงกตสิงขร ได้ความอาวรณ์
เวทนามาเจ็ดเดือนปลาย
เดี๋ยวนี้คิดกระไรในหมาย ชวนกันผันผาย
ออกมารับพาคืนเมือง
เกลือกจักจะระคายแค้นเคือง แก่ไพร่พลเมือง
เหมือนเรื่องดังเก่ากวนใจ
พระองค์ทรงเห็นเป็นไฉน จะรับกลับไป
เช่นนี้เห็นดีหรือหนา
กรุงสญชัยราชบิดา ตอบอรรถพัจนา
ว่าพ่อหน่อเนื้อพุทธวงศ์
พ่อไม่ทันคิดจิตปลง ฟังคำยุยง
ขับองค์พระโอรสศรี
ให้ออกมาอยู่พงพี โทษทัณฑ์ทั้งนี้
ได้คิดผิดแล้วลูกอา
พ่อเล่าแก่เฒ่าชรา หลงใหลไขว่คว้า
หัทยาเลอะลืมเคลิ้มไป
วันนั้นไม่สบายพระทัย แล้วชาวกรุงไกร
ทูลซ้ำยิ่งรำคาญหู
อย่าถือพ่อเลยโฉมตรู เชิญหน่อวรภู
ลาพรตจากเพศฤๅษี
ไปครองพิภพสีพี จักเวนบุรี
ให้เสวยสมบัติดังก่อน
เพื่อให้โอวาทสั่งสอน แก่พวกราษฎร
ถาวรสืบวงศ์พงศา
โพธิสัตว์ฟังอรรถบิดา พระทัยปรารถนา
จักใคร่ครอบครองไอศวรรย์
เพื่อจะได้ให้ทานทุกวัน หนึ่งคิดผูกพัน
ทดแทนคุณพระบิดุมาร
แต่หากมารยาว่าขาน กันคำคนพาล
ทั้งปวงจะล่วงนินทา
ว่าเวสสันดรขัตติยา เมื่อขับออกมา
โดยง่ายมิได้แค้นเคือง
เมื่อรับกลับคืนเข้าเมือง ไม่มีฝืดเคือง
เสด็จมาโดยง่ายใคร่ครอง
ยศศักดิ์สมบัติทั้งผอง พระทัยคงปอง
ได้ช่องก็รี่เร็วไป
เหตุดังนี้ดาบสไท อิดออดกล่าวไข
แก่องค์สมเด็จบิดา
น้อยหนึ่งแล้วรับอาราธนา จึงหมู่มาตยา
เชื้อเชิญให้ส่งวารี
พระเวสสันดรฤๅษี เสด็จจรลี
เข้าไปในอาศรมบถ
เปลื้องเครื่องบริขารทั้งหมด สำหรับนักพรต
ออกจากพระกายด้วยพลัน
แล้วทรงโขมพัสตร์ผิวพรรณ เกี่ยวก้านเครือวัลย์
พื้นขาววาววับจับตา
เสด็จออกนั่งนอกศาลา หน่อเนื้อพุทธา
จึงกล่าวเป็นอรรถบาลี
อิทังถานังที่นี่ เคยอยู่เปรมปรีดิ์
แต่นี้จะพรากจากไกล
โอ้อ้าพระบรรณศาลัย ได้อยู่อาศัย
พูนเพิ่มบำเพ็ญเพียรฌาน
เป็นที่วิเวกรโหฐาน แสนสุขโอฬาร
สงัดสะเงียบเพรียบดี
เราได้ยกยอดบารมี ให้ทานสองศรี
ทั้งมิ่งมัทรีเมียขวัญ
แก่พราหมณ์พฤฒาอาธรรม์ กัมปนาทหวาดหวั่น
อัศจรรย์ทั่วภพโลกา
โอ้แต่นี้บรรณศาลา กี่เมื่อจะมา
พบเห็นแต่จะยับอับหมาง
พงอ้อกอเข็มคมบาง โรมรกปรกทาง
ที่เที่ยวจงกรมพรมพรต
เสือสิงกระทิงโคคช เยี่ยมแย่งยื้อหมด
ปลวกมดแมงมอดมุดกิน
ไม้ไหล้หักหล่นลงดิน เพิกพังผุสิ้น
มิได้ยืดยาวอยู่นาน
หนึ่งสระล้วนศรีพิศาล มีบุษบันดาล
บริบูรณ์ไปด้วยวารี
เคยได้อาบกินเปรมปรีดิ์ หนึ่งเหล่าปักษี
ร้องก้องทุกพันธุ์ภาษา
เช้าเย็นเป็นนิจอัตรา ที่หน้าศาลา
เสนาะสนั่นน่าฟัง
ให้อารมณ์เราลืมหลัง ปราสาทราชวัง
ทั่วทั้งพิภพสีพี
บำเพ็ญโพธิญาณ์บารมี เป็นสุขสวัสดี
ช้านานได้เก้าเดือนปลาย
บรรดาที่เคยได้สบาย ขอลาผันผาย
ไปครองพิภพพารา
แล้วท้าวยอกรวันทา ทักษิณศาลา
สามรอบเสร็จแล้วเลยจร
ทรงนั่งเหนือแท่นปัญจถรณ์ สญชัยนรินทร
ดำรัสตรัสแก่พนักงาน
ให้เชิญเครื่องต้นอลังการ วิจิตรโอฬาร
สำหรับกษัตรามาพลัน
กัลบกน้อมเกล้าอภิวันท์ จำเริญเกศกรรณ
คมสันวรพักตร์ลักษณา
แล้วเชิญเสด็จยาตรา สรงมุรธารา
น้ำหอมกุหลาบอาบองค์
ขันทองรองฝักบุษบง ฟุ้งฝอยย้อยลง
แซ่ซ่านซาบทั่วกายัน
แล้วทรงคันธรสกระแจะจัน เจิมพักตร์ผิวพรรณ
ผุดผ่องละอองอรชร
เสร็จทรงภูษาอาภรณ์ ควรค่าพระนคร
เข็มขัดรัตน์องค์จงจับ
สอดสร้อยสังวาลบานพับ ตาบห้อยพลอยประดับ
พรายพราววาววับทับทรวง
ทองกรเก้าคู่ชูช่วง แก้วเก็จเพชรพวง
รุ้งร่วงธำมรงค์เรือนครุฑ
ทรงพระมาลาลำอุด กรรเจียกจรผุด
ผาดทรงเอี่ยมองค์อัมรา
ทรงเสร็จเสด็จจรคลา มาเฝ้าบิดา
สญชัยไทท้าวเปรมปรีดิ์
ฝ่ายว่าวรนาถผุสดี ปิ่นเกล้านารี
เสาวนีย์ดำรัสตรัสไป
แก่เหล่าสนมนางข้างใน ให้เชิญทรามวัย
มัทรีศรีสะใภ้ดวงจันทร์
ให้ลาจากเพศพรตกัน ทรงขาวโขมพรรษ์
กำนัลทูลเชิญเสด็จจร
มานั่งกราบกรานมารดร แล้วยกสองสมร
ลูกรักใส่ตักรับขวัญ
เจ้าแม่กรรมใดตามทัน ให้พลัดพรากกัน
แต่ยังทรงเยาวยุพา
แม่ให้ครวญคร่ำร่ำหา ทุกห้วยเหวผา
ไม่พบหลบมากุฎี
ทูลถามพระราชฤๅษี ท้าวไม่พาที
แม่นี้ยิ่งเศร้าเสียใจ
แต่แม่ครวญคร่ำร่ำไร ซอนซบสลบไป
ที่หน้าศาลาอาศรม
ท้าวไทธิราชบรม เอาน้ำประพรม
จึงได้สมประดีคืนคง
แล้วบอกเนื้อความตามตรง แม่ค่อยคืนทรง
กายใจท่าสองเสน่หา
แล้วได้ทำวัตรจริยา ปฏิบัติบิดา
ของเจ้าเป็นนิจทุกวัน
กุศลสร้างสมพรหมจรรย์ จึงได้พบกัน
แต่นี้แม่จักนานตาย
ตรัสพลางนางประโลมลูบลาย วรบุตรสุดสาย
สวาทเจ้าแม่สองศรี
ฝ่ายโฉมวรนาถผุสดี ตรัสสั่งชาวที่
ให้เร่งเชิญเครื่องทรงมา
จัดสรรกลั่นเอาภูษา อันมีราคา
ทั้งสี่สำรับด้วยพลัน
คือผ้ากัปปาสิกัน โกไสยโขมพรรณ
อุทุมพรพัสตร์โอฬาร
หนึ่งผ้าโขมพัสตร์แลลาน ผุดทองก่องก้าน
ทอด้วยใยบัวบรรจง
หนึ่งทุมพรพัสตร์ยิ่งยง งามสรรพสมทรง
ใส่ใยมะเดื่อดวงทอง
เอาแววมยุราเกี้ยวกรอง ช่อเชิงทั้งผอง
ผุดดอกประจำเจือไหม
นกอัดดัดก้านเครือใบ พลิกไพล่แพลงใน
เหนือพื้นผืนพรรณภูษา
แม้นจักคิดควรราคา ละผืนนั้นหนา
ค่าแสนตำลึงสุวรรณ
แล้วเลือกเครื่องต้นสรรพสรร เอามาไว้พลัน
จะให้สะใภ้โฉมศรี
บัดนั้นค่อมเค้าชาวที่ รับพระเสาวนีย์
ขมีขมันทันทีวิ่งไป
จัดแจงเครื่องต้นมาไว ทูลเชิญอรไท
มัทรีเข้าที่สรงสนาน
กุหลาบอาบอบโอฬาร เสาวคนธาธาร
เฉลิมพักตร์ล้ำลักษณานาง
แล้วทรงภูษาสำอาง สวมกุณฑลพลาง
สอดสร้อยสะอิ้งพริ้งตา
อ้อนแอ้นองค์ดังเลขา นางในดึงษา
จักเปรียบบ่เทียมถึงสอง
ทรงเสร็จเสด็จเยื้องย่อง พี่เลี้ยงเนืองนอง
เถ้าแก่แห่ล้อมพร้อมพรู
มาบังคมบาทพระภู- บดินทร์ท้าวผู้
พ่อผัวตรัสรองรับขวัญ
แล้วเอื้อนโองการไปพลัน สั่งเหล่าข้าขัณฑ์
ให้เรียกเกณฑ์แห่รายไป
เชิญเสด็จลูกรักร่วมใจ ทั้งสองหน่อไท
ไปยังพลับพลาทองพลัน
จัดการสมโภชทำขวัญ เชิญสองจอมธรรม์
นั่งเหนือกองแก้วกองทอง
จึงหมู่พฤฒิพราหมณ์ทั้งผอง อภิเษกสมพอง
ให้ครองพิภพสุริไอ
ต่างยอกรถวายพรชัย ขอให้หน่อไท
พระชนม์จงยืนยาวนาน
ทุกข์โศกโรคภัยอย่าพาน แก่องค์นฤบาล
ทั้งสองเป็นสุขสวัสดี
พฤฒิพราหมณ์เป่าสังข์ทันที ประโคมดุรี
ดนตรีปี่แก้วแจ้วเสียง
ฆ้องกลองก้องศัพท์สำเนียง ระทึงอึงเพียง
สุธาสะเทือนหวาดหวั่น
เสร็จการสมโภชเสกสรรค์ เนื้อหน่อวรธรรม์
วันนั้นเป็นเอกอิศโร
อันเลิศประเสริฐอุตโม แผ่พระเดโช
นุภาพปราบจบสุธา
ท้าวทอดพระเนตรทัศนา ไปไนทิศา
แห่งใดก็ไหวหวาดหวั่น
อำมาตย์มาตยานี่นัน ชมชื่นหฤหรรษ์
น้อมเกล้าเฝ้ากลาดเกลื่อนกลอน
ครั้งนั้นบพิตรอดิศร สญชัยนรินทร
กับด้วยพลแสนเสนี
แรมทับอยู่ในพงพี เชยชมปักษี
เสือสิงห์กระทิงโคควาย
โตเต้นหมีเม่นกระต่าย สิงหราชผาดผาย
คชอัดสัตว์ในหิมวา
ชมห้วยเหวธารธารา โตรกเตรินเนินผา
รุกขชาติดาษดาดูไสว
แต่ท้าวประพาสเล่นไพร สำราญพระทัย
ได้ถึงประมาณเดือนปลาย
ไม่มีทุกข์ภัยอันตราย พวกพลทั้งหลาย
ได้ความสุขเกษมเปรมปรีดิ์
ท้าวคิดจักคืนบุรี รับลูกสองศรี
ไปครองพิภพพารา
ฝ่ายฝูงสัตว์ในหิมวา รู้ว่าขัตติยา
ทั้งสองจักกลับคืนไป
ต่างต่างละห้อยอาลัย โศกเศร้าเสียใจ
ด้วยองค์ท้าวไทดาบส
ชวนกันครวญคร่ำกำสรด ระทวยรันทด
ว่าโอ้พระจอมโมลี
เลิศลบในภพธาตรี ตัวข้าทั้งนี้
ได้อยู่เป็นสุขสบาย
ด้วยบารมีคุณมากมาย ไม่คิดปองร้าย
แก่กันจำให้เห็นดู
โดยต่ำพังพอนกับงู หนึ่งแมวกับหนู
ร่วมรักสนิทเสน่หา
มิได้ผูกเวรเวรา นกเค้ากับกา
เป็นมิตรชิดชอบใจกัน
แต่นี่พระหน่อนักธรรม์ จรจากหิมวัน
เราท่านจะพูนทุกข์ภัย
พยาบาทเบียดเบียนกันไป โอ้ว่าที่ไหน
จะได้เห็นพักตร์ภูบาล
สรรพสัตว์เซ็งแซ่เสียงสาร ร้องก้องหิมพานต์
ให้รักสมเด็จราชา
ฝ่ายกรุงกษัตริย์ สญชัยท้าวตรัส สั่งแสนเสนา
ว่าแต่เราอยู่ ที่ในหิมวา ประมาณนานช้า ได้เดือนหนึ่งมี
บัดนี้ควรแล้ว จะรับลูกแก้ว เข้าในบุรี
จงสูทั้งหลาย แจกจ่ายบัญชี ตรวจตราโยธี ม้ารถคชไกร
เร็วรัดจัดกัน เตรียมไว้ให้ทัน ราษราตรีใน
แต่ตีสิบเอ็ด จักยกเสด็จไป ชาวเราเร่งไว ตามในบัญชา
บัดเหล่าพนักงาน รับราชโองการ ผู้ผ่านนัครา
เร่งรัดจัดกัน สนั่นทั้งป่า เตรียมพร้อมไว้ถ้า ตามบัญชาสั่ง
ครั้นพระสุรีย์ ส่องแสงเรืองศรี สญชัยราชัง
ตื่นจากประทม ชื่นชมหัทยัง สนมนางต่างนั่ง คอยท่าเสด็จจร
พระปิ่นจักรพาฬ ตรัสชวนเยาวมาลย์ มเหสีสายสมร
วรราชบุตรา อีกนัดดาบังอร ขึ้นทรงกุญชร ทิพอาสน์อ่าองค์
ถัดมาผุสดี ถัดกุญชรศรี เวสสันดรทรง
ถัดมามัทรี ชาลีสุริวงศ์ กัณหาอรอนงค์ ทรงราชรถทอง
ห้ามแหนแสนนาง แอร่มแจ่มปราง ขาวขำลำยอง
ขึ้นช้างขึ้นรถ ราชยานเรืองรอง ม่านมิดปิดป้อง เป็นหลั่นกันมา
ฝูงนางนักสนม ต่างต่างชื่นชม ภิรมย์หรรษา
จู้จี้จอแจ แซ่ทั้งกลางป่า มหาดเล็กเด็กชา รี้ร่าเบิกบาน
ลำดับนั้นถัดมา ล้วนเหล่าเจ้าพระยา พระหลวงกรมการ
ขุนหมื่นพันทนาย ชาวเวรชาวงาน อีกพวกทวยหาญ ถือธงชัยแห่
ถัดนั้นพลปืน พลหอกยั้งยืน เกาทัณฑ์ธนูแน่
พลทวนดาบเงา แหลนหลาวหอกแป อื้ออึงซึงแซ่ ทุกพรรณภาษา
ระทึมเสียงฆ้อง สะเทือนเสียงกลอง กึกก้องหิมวา
ยกใหญ่นิกร บทจรเคลื่อนคลา ข้ามห้วยเหวผา ข้ามท่าธารไหล
ลางเหล่าทวยหาญ แสวงหาพันธุ์ว่าน ต้องการเอาไป
บ้างหายาปรอท ทอดแร่แปรใน สมุลเพลิงไพล ตะไคร้เครือเถา
บ้างหายางู โก้งโค้งขุดอยู่ บ้างพ่นไฟเอา
ยาแก้เงื่องงง หลงขึงเรื่องเขา หายาแช่เหล้า แก้เลือดเอ็นตึง
บ้างหายาป่วง หายาริดสีดวง ท้องมารเส้นขึง
อ้ายเหล็กนั่งยอง อ้ายสองพันตึง บ้างพบรังผึ้ง อื้ออึงเรียกกัน
บ้างหาบอระเพ็ด หายาก็เสร็จ เจ็ดสิ่งมีพรรณ
เอายาเลือดหลง ยาคงยากระพัน มิอาจจะรำพัน เลือกสรรสรรพยา
ในเมื่อหกกษัตริย์ ยกย้ายพลบัด เยียดยัดถัดมา
ค่ำนอนรุ่งผัน วันละโยชน์คณนา สองเดือนโดยตรา ลุพาราสถาน
เข้าเขตพระนคร เหล่าพวกนิกร หัวเมืองชาวด่าน
โบกธงชัยข่าว รับท้าวมินาน ชาวเรือนชาวร้าน เบิกบานใจชม
บ้างสาวเฒ่าแก่ บ้างลูกติดแม่ เซ็งแซ่ระงม
กรานกราบราบเรียบ เพียบพร้อมประนม ต่างถวายบังคม ปิ่นบรมจักรี
พระสงฆ์สังฆราช ตักวารินสาด อวยชัยสุขี
พราหมณ์ถวายน้ำสังข์ มังคลังสวัสดี แทบประตูบุรี จรลีเลยมา
ครั้นถึงเกยมาศ ประเทียบคชอาสน์ ราท่กาณรถา
เสด็จเหนือแท่นรัตน์ ตรัสสั่งเสนา ไปเบิกบรรดา นักโทษทั้งปวง
ถอดคาถอดขื่อ ใส่เท้าใส่มือ ให้พ้นจากข่วง
ทุกข์ทนวิบาก อดอยากระกำทรวง อีกความใหญ่หลวง อาญานครบาล
ค้างเก่าค้างใหม่ จงเบิกปล่อยไว้ ทุกโรงทุกศาล
งัวควายช้างม้า นกไก่หงส์ห่าน ผูกขังไว้นาน ปล่อยเสียจงพลัน
บัดเสนาใน รับโองการไว้ วิ่งไปลุนลัน
ปล่อยสิ้นถ้วนถี่ มิลอดสักพันธุ์ ตามพระราชบัญ- ชาท้าวตรัสสั่ง
ขณะนั้นชาวเมือง นี่นันนองเนือง เพิ่มพูนสุขัง
ด้วยบารมีทาน โพธิญาณแต่หลัง ต่างมีมโนหวัง สรรเสริญสุนทร
ราตรีวันนั้น พระหน่อวรธรรม์ องค์พระเวสสันดร
ทรงดำริใน หฤทัยภูธร ว่าเหล่านิกร ที่เคยมาขอ
ทานเราได้ให้ รู้แล้วทั้งหลาย ชวนกันมารอ
แจกจากเจือทรัพย์ ในคลังไม่พอ จะคิดไฉนหนอ ที่จะได้สมใจ
ขณะเมื่อหน่อวรไตร เธอคิดรำพึงถึงใน
ทรัพย์ที่จะให้เป็นทานา
บันดาลร้อนอาสน์อินทรา กระด้างอย่างหนึ่งศิลา
พันตาสอดส่องเนตรยล
จวบจบพิภพมณทล ก็เห็นหน่อพระทศพล
ขัดสนด้วยทรัพย์จะทำการ
จำจักช่วยเพิ่มโพธิญาณ แก่หน่อบวรอารย์
ให้สุขสำราญทั่วเมือง
อย่าให้ได้ความแค้นเคือง พระเกียรติยศจะฤๅเลื่อง
รุ่งเรืองชมพระบารมี
ตริแล้วท้าวสุชัมบดี บันดาลอุทกวารี
ฝนแก้วเจ็ดประการตกพลัน
คืนเดียวเต็มทั้งไอศวรรย์ เป็นแก้วแหวนแลแสนสรรพ์
สุวรรณวัตถานานา
นอกกรุงสูงเพียงชงคา ในกำแพงเมืองพารา
ก็สูงเพียงสะเอวก่ายกอง
แล้วเสร็จสมใจท้าวปอง มัฆวานก็ผันผยอง
คืนเข้าวิมานสำราญใจ
ครั้นรุ่งอรุณจุสมัย ปิ่นเกล้าผู้เจ้าภพไตร
ธิเบศร์พระเวสสันดร
คืนจากประทมภูธร ท้าวเบิกซึ่งสิงหบัญชร
ดูเห็นเงินทองกองก่าย
สำราญบานพระทัยฤๅสาย ตรัสสั่งทั้งเหล่าไพร่นาย
ให้ขนทรัพย์สินสิงคาร
บ้างขนสิ้นลูกเหลนหลาน เอาไปใส่เต็มเรือนร้าน
ทุกบ้านได้ไว้คร่ำครัน
ต่างต่างชื่นชมหฤหรรษ์ เศษนอกแต่เขาเอานั้น
บัญชาให้ขนเข้าคลัง
ฝูงชนครั้งนั้นมั่งคั่ง ด้วยพระโพธิญาณ์ราชัง
ชนังสุขเกษมเปรมใจ
ท้าวอยู่เจียนการนานใน บ่มีเหตุเภทโพยภัย
อันตรายบ่ได้พาธา
ภิกขเวดูราสงฆ์ อันได้ทรงพระศาสนา
พระเวสสันตรา ด้วยเดชะผลให้ทาน
ครั้นสิ้นอายุไข ได้ไปเกิดในวิมาน
ดุสิตอันโอฬาร สำราญชมทิพย์สมบัติ
ปางนั้นพระศาสดา ตรัสเทศนาจัตุอริยสัตย์
ทั้งสี่เป็นปรมัตถ์ บรรดาสัตว์อันได้ฟัง
บ้างลุถึงโสดา สักกิทาคาอนาคัง
บ้างถึงอรหันตัง มรรคแลผลเป็นมากคาม
ตรัสแจ้งให้ปรากฏ ในทศชาติมานานตาม
อันว่าชูชกพราหมณ์ หีนชาติเชื้อสาธารณ์
ครั้นกลับชาติมาเกิด คือเทวทัตผู้ใจพาล
อมิตดากลับสันดาน คือจินจมาณวิกา
เจตบุตรอันนำไพร คือพระฉันท์เถรา
ส่วนพระอจุตา กลับชาติมาคือพระสารีบุตร
ส่วนพระเวศนุกรรม์ อันมีฤทธีล้ำอุตม์
เป็นแขนซ้ายพระพุทธ บริสุทธิ์ชื่อพระโมคคัลลาน
ฝ่ายท้าวอำมรินโท ผู้ช่วยโมทนาทาน
ครั้นกลับชาติสันดาน คือพระอนุรุทธ์เถรัง
ส่วนพระยาสิงหะไกร ซึ่งได้ไปกั้นมรคัง
ครั้นกลับชาติโดยหวัง คือว่าพระอุบาลี
เสือโคร่งกลับชาติมา คือเถราพระสิมพลี
เสือเหลืองกลับชาติมี คือพระจุลนาคใจอารย์
ส่วนเทพนิรมิต มารักษาสองกุมาร
ครั้นกลับชาติในกาล คือพระกัจจายณ์เถรา
ส่วนนางเทพเทวี ซึ่งนิรมิตกลับชาติมา
คือนางวิสาขา ส่วนปัจจัยนาเคนทร์
ครั้นกลับชาติวงศ์ คือองค์พระกัสสปเถร
ฝ่ายแม่ช้างนาเคนทร์ กลับชาติคือสาโคตรมี
ส่วนท้าวมัทราช ครั้นกลับชาติไปทันที
เป็นท้าวไทธิบดี มหานามเจ้าจุมพล
ส่วนนายอมาตย์สนิท อันเอากิจทูลยุบล
กลับไปเป็นอานนท์ ได้อุปัฏฐากพระชินศรี
อำมาตย์ซึ่งแต่งทาง กลับชาติวางไปด้วยดี
คืออนาถบิณฑ์เศรษฐี อันมีทรัพย์โภไคย
ส่วนว่าพระจักพาฬ ผู้ปิ่นผ่านกรุงสญชัย
กลับชาติใช่อื่นไกล คือองค์ท้าวศรีโสโทธน์
ส่วนองค์ผุสดีนาง กลับชาติวางครั้งนั้นโสด
มารดาพระพุทธโพธิ คือพระศรีมหามายา
ส่วนนางมัทรีนาถ ครั้นกลับชาติเป็นพิมพา
ฝ่ายชาลีบุตรา กลับชาติมาเป็นราหุล
ฝ่ายนางกัณหาน้อง กลับชาติปองบ่ได้ปุญ
คือนางผู้เชื้อคุณ ชื่ออุบลวรรณา
ส่วนว่าสหัสชาติ เกิดร่วมวันพระชันษา
คือบริษัทา วรหน่อพุทธางกูร
องค์พระเวสสันดร ด้วยแต่ก่อนได้เพิ่มพูน
ครั้นกลับชาติประยูร คือองค์พุทธเสฏโฐ
ได้ตรัสเป็นศาสดา พระนามว่าโคตโม
โปรดสัตว์แลชโน ทั่วหมื่นโลกย์ไตรภพ
ข้าพระเจ้าผู้แต่งธรรม์ เป็นคำฉันท์ไว้พอจบ
เพื่อจักจะใคร่พบ พุทธ์โพธิพระศรีอาริย์
คาถานครกัณฑ์ สี่สิบแปดเป็นประธาน
บาลีอันวิตถาร จึงย่นย่อต่อกันมา
สำแดงเรื่องนิบาต ลงบทขาดนิถิตา
ผิดกันกับเทศนา ตัดคาถาเอาแต่ความ
จะควรมิควรนี้ บาลีชี้ก็แต่งตาม
ตั้งต้นเดิมเรื่องความ ทศพรผ่อนต่อมา
หิมพานต์ทานกัณฑ์ วันประเวศน์ชูชกา
ถัดกันจุลวนา ต่อเนื่องมามหาพน
กุมารมัทรีนับ สักบรรพอำมรินทร์ดล
มหาราชฉกษัตริย์ย่น พ้นไปจนนครกัณฑ์
เท่านี้แลท่านอา ได้เรียนว่าคาถาพัน
ครบสิ้นสิบสามกัณฑ์ จึงถ้วนพันพระคาถา
พระมหาเวสสันดรชาดกสหัสคาถานิถิตา ศุภมัศดุพระพุทธศักราช พระศาสนาล่วงลับแล้วได้ ๒๓๙๕ พระวสา ปีชวดจัตวาศก เดือนยี่แรมห้าค่ำวันพฤหัสบดี พอสำเร็จ ขออุทิศแผ่กุศลผลบุญไปให้ถึงครูอุปัชฌาอาจารย์ บิดามารดาญาติกาเทวา มนุษย์ทั้งปวง แลสรรพสัตว์ทั่วอนันตจักรวาล
ท่าน ทำเพียรเลิศ เหลือหลาย
ญีม ยอพระมหาสันดรบรรยายออกแจ้ง
เซ่า เซื่องอุทิศร่างกาย เกินเขต นะพ่อ
เขียน ขึ้นพื้นกลั่นแกล้ง กลับกล้ายหายงาม
แม้นเกิดชาติใด ภพใด
ให้มีทรัพย์ก่ร่กรรใหญ่ ยิ่งหล้า
มีปัญญาตรัสรู้ใน ธรรมทุก ชาตินา
ยิ่งมนุษย์เทพเมืองฟ้า ตราบเท่านฤพาน
ประสกเต้าสีกาปราง จ็..มผู้หลานพร้อมใจกัน สร้างเรื่องคาถาพัน อันท่านตั้งเป็นคำไทย ถ้วนทั้งสิบสามกัณฑ์ เป็นลำดับเรื่องราวใน ฟังใงไม่แคลงใจ ในเรื่องราวมหาชาติฯ เดชะข้าสร้างไว้ ขอให้พบสบพระบาท เมตไตรยอย่าแคล้วคลาด ตามนิทานข้าปรารถนา ถ้าว่าใครผู้ใด อญีม(น่าจะหยิบหรือยืม)ไปฟังแล้วท่านอา อย่านอนสวดพระธรรมา ตายเป็นงูดูมิควรฯ อย่านอนฟังพระธรรม ข้าจะสอนให้ถี่ถ้วน สวดอ่านแล้วอย่าด่วน ตั้งที่ควรพ้นอันตรายฯ
ถ้าจมน้ำไฟไหม้มดหนูกัด เป็นวิบัติเสียสลาย ท่านตีราคาไว้ ได้ถึงห้าตำลึงทอง.